Roomse Martelaarsboek - Legende - Als een lam |
Roomse MartelaarsboekHet Martyrologium Romanum gedenkt Agnes twee keer en wel op 21 en 28 januari.Het schrijft op 21 januari: Te Rome de marteldood van de heilige maagd en martelares Agnes. Onder de stadsprefect Symphronius werd zij in het vuur geworpen; doch toen dit door haar gebed geblust werd, doodde men haar met het zwaard. De zalige Hiëronymus schrijft van haar: 'Bij alle volken en in alle talen, vooral in de kerken heeft men zowel met de pen als met de mond de lof verkondigd van het leven van Agnes, die zowel op haar leeftijd als op de dwingeland een overwinning behaalde en die het sieraad van haar zuiverheid door de marteldood heeft geheiligd.' |
LegendeDe legende van Agnes gaat terug op twee tradities, een Griekse en een Latijnse.Die hebben betrekking op twee verschillende martelaren en werden later met elkaar gecombineerd en opgesmukt met tal van details. De Latijnse overlevering heeft het over een twaalfjarig meisje dat tijdens de christenvervolgingen van Diocletianus omstreeks 305 gekeeld werd, maar de Griekse traditie spreekt van een volwassen maagd. De Legenda Aurea volgt in hoofdstuk 24 de Latijnse versie. Toen Agnes terugkwam van school, werd de zoon van de prefect verliefd op haar en hij beloofde haar parels en onschatbare rijkdom als zij met hem zou willen trouwen. Agnes wees hem af als fomes peccati, mitrimentum facinoris, pabulum mortis, 'brandstof voor de zonde, voedsel voor de misdaad, spijs voor de dood' en zei hem dat een ander hem was voorgeweest die begiftigd is met eigenschappen en gunsten die bruiden zoeken. Toen de jongeman dit hoorde, wierp hij zich buiten zinnen van liefdesverdriet op zijn bed, waarop de prefect het huwelijksaanzoek van zijn zoon aan Agnes herhaalde. Nadat hij hetzelfde antwoord had gekregen, liet hij een onderzoek instellen wie die andere kandidaat was. Nadat gebleken was dat zij Christus bedoelde, begon de prefect haar onder druk te zetten. Omdat Agnes zijn bevel weigerde te offeren aan de godin Vesta, werd ze naakt naar een bordeel gebracht. Maar God liet haar haren zo lang groeien dat ze haar lichaam helemaal bedekten, en hij stuurde een engel die het bordeel vulde met een intense lichtglans en die haar kleedde in een wit gewaad. En zo werd het bordeel een plaats van gebed. De zoon van de prefect poogde haar aldaar in dat volle licht te verkrachten, maar viel dood neer, gewurgd door de duivel. Toen de prefect haar over deze onverklaarbare dood ondervroeg, zei Agnes dat ze verdedigd was door een in het wit geklede engel die optrad als haar lijfwacht. Om haar geloofwaardigheid te vergroten, deed ze een voorbede bij God, waarna de zoon van de prefect weer tot leven kwam. Dat Agnes in een bordeel ongeschonden blijft is een thema dat we vaker tegenkomen bij heilige maagden. Zie bijvoorbeeld Daria en De prefect wilde haar daarop vrijlaten, maar was bang dat hij dan vogelvrij verklaard zou worden. Zijn plaatsvervanger Aspasius liet haar in het vuur werpen, maar omdat de vlammen uiteenweken, bleef ze ongedeerd, terwijl het weerspannige volk er wel door verbrandde. Tenslotte liet Aspasius haar de keel doorsnijden. |
Als een lamHet lam is het voornaamste attribuut van Agnes.Haar naam is afgeleid van het Griekse hagnos dat vertaald kan worden met 'vereerd', 'heilig' of 'rein'. Dit woord heeft een klankovereenkomst met het Latijnse woord agnus, dat 'lam' betekent. Agnes is daarmee een van de eerste heiligen met een iconografisch attribuut. Ze wordt gewoonlijk afgebeeld als jonge vrouw met de palmtak van het martelaarschap en met een lammetje aan haar voeten of in haar armen. Soms is haar lichaam bedekt met lange lokken. |
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |