JHERONIMUS BOSCH
Tuin der lusten - 3 - Datering
Vroeg of laatHet werk wordt in de literatuur over het algemeen na 1500 gedateerd, meestal tussen 1500 en 1505.Dendrochronologisch onderzoek heeft echter aangetoond dat het werk op zijn vroegst al omstreeks 1466 ontstaan kan zijn. Het kan natuurlijk zo zijn geweest, dat er meer jaarringen zijn weggesneden dan gebruikelijk of dat het hout heel lang is blijven liggen, maar dit is niet erg waarschijnlijk. Bernard Vermet plaatst het werk dan ook vrij vroeg in Bosch’ oeuvre (1480-1490). Het landschap van de Tuin der Lusten is een stuk schematischer en dus, vermoedelijk, vroeger, dan bijvoorbeeld dat van het Antonius-drieluik, dat omstreeks 1501 of later te dateren is. Ook geschreven bronnen wijzen op een vroege datering. |
Sint Jan Den BoschIn de 16e en 17e eeuw wordt verschillende malen melding gedaan van een tabula creationis mundi (schilderij van de schepping van de aarde), dat zich op het hoofdaltaar van de Sint-Janskathedraal te 's-Hertogenbosch bevond.Volgens één van deze vermeldingen moet het zeer kleurrijk geweest zijn en monsterlijke wezens uit de onderwereld bevat hebben. Het wordt in verband met Bosch gebracht, omdat zijn broer, Goessen van Aken, op 30 juni 1481 beloofde dat hij die twee vlogels der tafelen dienende opten hoghen autaer der kercke van sunt Jans binnen deser stad van hoeren werck der scilderyen oft portatueren aengaende, wael en de lofbaerlyc opbereyden ende gereet maken zall, tussen nu ende Bamiss naestcomende tot hangens toe (de twee vleugels van het altaarstuk in gebruik op het hoogaltaar van de Sint-Janskerk in deze stad hun schilderwerk en portraiture aangaande goed en deugdelijk zal voltooien tot en met het ophangen, tussen nu en de aanstaande mis voor St.Bavo -1 oktober). Tegen 17 december 1615 was het werk vervangen door een altaarstuk van de Utrechtse schilder Abraham Bloemaert en was het verplaatst naar achter de bisschopszetel. Niet lang daarna werd het werk ontmanteld. De zijluiken werden op 4 januari 1617 verkocht aan de stad 's-Hertogenbosch en opgehangen in het Bossche stadhuis. Gezien de verschillende beschrijvingen is het mogelijk dat het hier gaat om een versie van de Tuin der Lusten. Als dit zo is, is het ook een belangrijke aanwijzing dat de Tuin der Lusten omstreeks 1481 of kort daarna ontstaan zou kunnen zijn. |
1 - Inleiding
|