Twee zussen en een broer - Unieke visie - Over Marta |
Twee zussen en een broerToen ze verder trokken ging Hij een dorp in, waar Hij gastvrij werd ontvangen door een vrouw die Marta heette. Haar zus, Maria, ging aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. Maar Marta werd helemaal in beslag genomen door de zorg voor haar gasten. Ze ging naar Jezus toe en zei: ‘Heer, kan het U niet schelen dat mijn zus mij al het werk alleen laat doen? Zeg tegen haar dat ze mij moet helpen.’ De Heer zei tegen haar: ‘Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je druk over zoveel dingen. Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het juiste gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen.’Marta en Maria treden als zussen verder uitgebreider op in het evangelie van Johannes. Aldaar wordt ook melding gemaakt van hun broer Lazarus die door Jezus uit de dood wordt opgewekt. Lazarus kan daarom ook daarna aanschuiven bij een maaltijd. Zes dagen voor Pesach ging Jezus naar Betanië, waar Lazarus woonde, die Hij uit de dood had opgewekt. Daar hield men ter ere van Hem* een maaltijd; Marta bediende, en Lazarus was een van de mensen die met Hem aanlagen. Maria nam een kruikje vol kostbare, zuivere nardusolie, zalfde daarmee de voeten van Jezus en droogde ze af met haar haar. De geur van de olie trok door het hele huis. Judas Iskariot, een van de leerlingen, degene die Hem zou uitleveren, vroeg: ‘Waarom is die olie niet voor driehonderd denarie verkocht om het geld aan de armen te geven?’ Dat zei hij niet omdat hij zich om de armen bekommerde – hij was een dief: hij beheerde de kas en stal eruit. Maar Jezus zei: ‘Laat haar, ze doet dit voor de dag van mijn begrafenis; de armen zijn immers altijd bij jullie, maar Ik niet.’ Veel Joden hadden gehoord dat Jezus daar was en gingen naar Hem toe, niet alleen om Hemzelf, maar ook om Lazarus te zien, die Hij uit de dood had opgewekt. De hogepriesters beraamden intussen een plan om ook Lazarus te doden, omdat hij er de oorzaak van was dat veel Joden naar Jezus gingen en in Hem geloofden.In de niet-bijbelse traditie zijn de zussen uitgegroeid tot het contemplatieve en actieve aspect van het godsdienstige leven. Marta doet het huisdhouden en Maria luistert aan Jezus' voeten naar diens onderricht. Dezelfde traditie maakte verder dat Maria werd vereenzelvigd met Maria Magdalena. Soms wordt Marta ook 'ingevuld' voor de bij de synoptici anonieme bloedvloeiende vrouw die door Jezus werd genezen (zie onder bij 'Marta'). (Matteüs 9,20-22 // Marcus 5,25-34 // Lucas 8,43-48) Gaandeweg ontstond tevens de suggestie dat de nuchtere en actieve Marta verantwoordelijk was voor het geestelijk ontwaken van Maria. Dit zou ertoe geleid hebben dat Maria zich van haar zondige leven bekeerde tot een leven van berouw. Marta, Maria, Lazarus en Martilla (hun dienstmeisjes die volgens de legende het leven van Marta en Maria opschreef) hebben hun gedenkdag op de liturgische kalender op 29 juli. |
Unieke visieIn het evangelie volgens Lucas gaat Jezus op visite bij de twee vrouwen.De zusters Marta en Maria woonden blijkbaar bij elkaar en waren ofwel ongehuwd of weduwe. Maria deed iets wat voor een vrouw erg ongebruikelijk was: ze ging aan de voeten van Jezus, een man, zitten en luisterde naar zijn woorden, blijkbaar samen met de mannen. Marta ging intussen verder met haar normale huishoudelijke bezigheden en het bedienen van de gasten. Niet verwonderlijk dus dat ze zich een tikje ergerde aan Maria, die haar had moeten helpen. Ze deelt Jezus haar ongenoegen mee. Gelet op wat er in die tijd van de vrouw werd verwacht, is Jezus' antwoord shockerend. In die tijd hoorde een vrouw zich niet druk te maken over religieuze zaken, maar zich aan haar huishouden te wijden. Jezus echter respecteert het verlangen van een vrouw naar inwijding en erkent dat zij dezelfde diepere behoeften heeft als de man. Dit illustreert een thema dat veelvuldig in Jezus' leer terugkeert, namelijk dat bezorgdheid en getob over de eerste behoeften van het leven de geest afleiden van wat er werkelijk toe doet. Het feit dat Jezus zoveel respect voor een vrouw demonstreert, is al even opmerkelijk en komt vooral in het evangelie volgens Lucas naar voren: een sleutelrol voor een vrouw. |
Over MartaRond Maria (Magdalena) ontstond een uitgebreide legendarische traditie.Haar zus Marta heeft beduidend minder 'eigen' scènes, maar Jacobus de Voragine weet in zijn Legenda Aurea desondanks een heel hoofdstuk aan haar te wijden (Legenda Aurea 101,1-62). Volgens hem stamde ze uit een koninklijk geslacht, heette haar vader Syrus en moeder Eucharia. Samen met Maria erfde ze drie steden: Magdala, Betanië en een deel van Jeruzalem. De Voragine heeft nergens kunnen vinden dat ze ooit een man heeft gehad. Met Maria en Lazarus ging ze na Jezus' hemelvaart naar Massilia (het huidige Marseille) voor bekeringsactiviteiten. Daar in de buurt vertoefde de draak Tarascus, half dier, half vis, dikker dan een rund, langer dan een paard, met tanden als zwaarden en zo spits als hoorns. Hij was aan alle kanten gepantserd, verborg zich in de Rhodanus (de huidige Rhône) en doodde allen die overstaken door eerst hun schip te laten zinken. Op verzoek van de plaatselijke bevolking zocht Marta de draak op. Ze goot wijwater over hem heen en hield hem een crucifix voor, zodat de draak zo tam werd als een lammetje. Marta bond hem vast met haar gordel waarna het volk kwam om de draak met stenen en speren te doden. In vasten en gebed bleef ze hier wonen, at slechts één keer per dag maar geen vlees, vet, eieren of kaas en ze dronk ook geen wijn. Honderd keer per etmaal boog ze haar knieën om te bidden. Na haar genezing van bloedvloeiing door Jezus maakte ze in haar tuin een beeld van hem, met kleed en zoom zoals ze die gezien had, om het te vereren. Het eerst dode gras onder het beeld begon nu te groeien tot aan de zoom en met dit gras konden vele zieken genezen worden. De Legenda Aurea dicht haar ook een dodenopwekking toe van een verdronken jongeman. Dit grote wonder geschiedde na gebed tot Jezus die immers ook bij machte was geweest haar broer Lazarus uit de doden op te wekken. Haar eigen dood werd door Jezus een jaar tevoren voorzegd. Dat hele jaar werd Marta gekweld door zware koorts. Acht dagen voor haar eigen heengaan hoorde ze hoe engelenkoren de ziel van haar zuster Maria naar de hemel droegen. Vlak voor haar dood sprak Jezus tot haar: Lieve waardin van mij, waar ik verblijf daar zul jij ook zijn. Jij hebt mij als gast ontvangen, zo zal ik jou opnemen in de hemel en wie jou in gebed aanroept zal ik uit liefde voor jou verhoren. Men las Marta het passieverhaal voor en bij Jezus' woorden 'in uw handen beveel ik mijn geest' overleed zij. Bij haar graf vonden vele wonderen plaats waaronder die van Clovis die genezen werd van zware nierpijn. Tot slot merkt De Voragine op dat het leven van Marta is opgeschreven door haar dienstmeisje Martilla (Marcella) die tien jaar na Marta stierf. In Tarascon staat sinds de 9e eeuw de Église de Sainte-Marthe, oorspronkelijk gewijd aan Martha van Rome. Deze Martha uit de 3e eeuw kwam samen met haar man Marius en twee zonen vanuit Perzië naar Rome om martelaren te begraven. Bij die activiteit werden ze gearresteerd en gemarteld, man en zonen werden onthoofd en Martha werd in een meer verdronken. Toen men tegen het eind van de 12e eeuw veel ophaal maakte van het feit dat Maria Magdalena in de Provence zou zijn gekomen, werd deze Martha van Rome 'verwisseld' met Marta van Betanië en vond men uiteraard ook haar relieken. Marta wordt afgebeeld met wijwaterkwast en -vat vanwege haar overwinning op de draak. Deze attributen worden soms verkeerd geïnterpreteerd en veranderd - inhakend op haar gastvrijheid - in huishoudelijke voorwerpen als een soeplepel en een sleutelbos. Soms wordt ze ook afgebeeld bij Jezus' kruisiging en bij zijn graf. |
| 2016 Paul Verheijen / Nijmegen |