Op de heiligencanon staan ruim 40 mannen met de naam Dominicus die heilig of zalig zijn verklaard. Op deze pagina is Dominicus Guzman van Caleruega het onderwerp. Vóór hem leefden zes heiligen met diens naam:
Dominicus van Arras (Atrecht) (545 - 6 februari of 27 maart)
1170: geboren te Caleruega in het Spaanse Castilië als derde zoon van de ridder Felix de Guzmán en de zalige Johanna van Aza (feestdag 8 augustus); vernoemd naar de heilige uit Silos (zie hierboven).
1184: universiteit Valencia
1199: kanunnik in Osma
1203: prediking tegen de Albigenzen
1206: sticht nonnenklooster van Onze Vrouwe van Prouille
1216: erkenning orde der predikheren
1217: sticht eerste Spaanse klooster in Segovia
1218: sticht de orde van de dominicanessen en verschillende kloosters in Rome
1219: vestigt zich in Bologna
1221: overleden in Bologna
1234: heiligverklaring
Legendes
De legendes van visioenen en wonderen rond Dominicus zijn talrijk.
Zijn moeder droomde voor zijn geboorte, dat ze een zwartbonte hond voortbracht, die in zijn bek een brandende toorts droeg.
Bij zijn doop zag zijn peetmoeder een ster neerdalen op zijn voorhoofd.
Gedurende zijn verblijf te Languedoc zou hij de rozenkrans hebben ingevoerd, die in hoge mate de vroomheid bij het volk opwekte.
In Rome bad en preekte Dominicus en gebeurden er vele wonderen (zie aparte paragraaf).
Redetwistend met de Albigenzen, wierp hij zijn boek in de vlammen en het sprong drie keer uit het vuur op.
Dodenopwekking van een jongeman die met zijn paard in een ravijn was gestort.
Heeft visioen dat Christus drie lansen wil afschieten om drie ondeugden af te straffen, waarna hij door Maria gekoppeld wordt aan Franciscus (zie onder).
Prior van Brescia ziet twee ladders uit hemel neerdalen waarlangs de geest van Dominicus naar boven klimt.
(Zie Hemelvaart.)
Drie lansen
Een minderbroeder, die lange tijd een metgezel van sint Franciscus was geweest, vertelde aan een aantal broeders van de orde der predikers, dat de heilige Dominicus, toen hij in Rome was om bij de paus aan te dringen op bekrachtiging van zijn orde. 's Nachts tijdens zijn gebed in de geest zag hoe Christus in de lucht drie lansen in zijn hand hield, die Hij drilde om ze naar de wereld te slingeren. Zijn moeder snelde op Hem toe en vroeg Hem wat Hij toch van plan was. En Hij zei: 'Zie, de hele wereld is vol van drie zonden: hoogmoed, wellust en hebzucht. Daarom wil Ik haar met deze drie lansen verdelgen.' Toen viel de Maagd voor Hem op haar knieën en zei: 'Liefste zoon, heb medelijden, matig je rechtvaardigheid door barmhartigheid.' Christus antwoordde haar: 'Ziet u dan niet hoeveel beledigingen Mij worden aangedaan?' Maar zij zei: 'Matig je woede, mijn zoon, en wacht nog even af. Ik heb namelijk een trouwe dienaar, een krachtig strijder, die de hele wereld over zal gaan, haar zal veroveren en haar aan jouw heerschappij zal onderwerpen. En ik zal nog een andere dienaar zenden om hem te helpen, die zij aan zij met hem zal strijden.' Haar zoon antwoordde: 'Zie, Ik ben gekalmeerd en heb welwillend naar u geluisterd. Maar Ik zou zelf degenen willen zien die u voor een zo zware taak wilt aanwijzen.' Toen toonde zij Hem sint Dominicus. Waarop Christus zei: 'Dat is werkelijk een goede en krachtige strijder, hij zal vol ijver doen wat u hebt gezegd.' Zij toonde Hem ook sint Franciscus en Christus prees hem net zoals de eerste. In zijn droomgezicht had sint Dominicus zijn metgezel, die hij niet eerder had gezien, goed bekeken. Toen hij hem de volgende morgen in de kerk aantrof, herkende hij hem door wat hij 's nachts had gezien zonder dat iemand hem aanwees. Hij snelde naar hem toe, omhelsde hem en kuste hem met een heilige kus en zei: 'Jij bent mijn wapenbroeder, jij zult samen met mij optrekken, laten wij samen pal staan en geen vijand zal sterker zijn dan wij' Hij vertelde hem ook van begin tot eind het bovenvermelde visioen en van toen af waren zij 'een van hart en een van ziel' in de Heer. En zij droegen hun opvolgers op deze gezindheid voor altijd te bewaren. (Legenda Aurea 109,83-100)
Roomse Martelaarsboek
Dit meldt op 6 augustus:
Te Bologna de geboorte van de heilige belijder Dominicus, de stichter van de orde der predikheren. Hij muntte uit door zijn heiligheid en geleerdheid, bewaarde de maagdelijke reinheid ongeschonden en mocht, wijl zijn verdiensten zo welgevallig waren, drie doden ten leven verwekken. Nadat hij door zijn prediking de ketterijen had onderdrukt en er zeer velen tot het kloosterleven en een leven van deugd had gevormd, is hij in vrede gestorven. Zijn feest wordt echter volgens besluit van paus Paulus IV op de vierde van deze maand gevierd.
En op 24 mei:
Te Bologna het overbrengen van de heilige belijder Dominicus, ten tijde van paus Gregorius IX.
De oorspronkelijke feestdag van Dominicus was 4 augustus.
Na de kalenderhervorming van 1969 werd dat 8 augustus.
Attributen
als dominicaan (zwarte mantel over een witte tunica)
met een open of dicht boek
lelie(tak)
krans van haar om kaalgeschoren hoofd
(rode) ster voor de borst of boven het hoofd
(gevlekte) hond met een fakkel in de bek (waarmee hij aardbol in brand steekt)
De dominicanen gaven in het jubileumjaar 2000 een speciale folder uit met plekken waar Dominicus in Rome heeft gepreekt, gebeden en wonderen zijn geschied of die om andere reden met de orde verbonden zijn.
Sint-Pieter Toen Dominicus in de Sint-Pieter aan het bidden was, verschenen hem Petrus en Paulus die hem respectievelijk een reisstok en een boek overhandigden met de woorden 'Ga uit en predik'.
De beeldenreeks met ordestichters links in de Sint-Pieter opent met Dominicus.
Sint-Jan van Lateranen Innocentius III (paus van 1198-1216) had een visioen waarin hij Franciscus zag die deze kerk ondersteunde om hem voor instorten te behoeden, waarop hij het Vierde Lateraanse concilie in november 1215 bijeenriep in het paleis van deze basiliek en Dominicus nam deel aan dat concilie.
Santa Maria Maggiore Deze grote basiliek heeft geen direct verband met Dominicus al zal hij daar ongetwijfeld ooit gebeden hebben.
In de Cappella Sistina bevindt zich het graf van Pius V.
San Marco
Naar deze kleine basiliek was een vrouw gekomen om naar een vastenpreek van Dominicus te luisteren. Ze had haar zoontje thuis ziek achtergelaten. Toen zij terugkwam, bleek het gestorven te zijn. Snel pakte zij hem op, bracht hem bij Dominicus en deze wekte hem weer tot leven. Hij beval haar het aan niemand te vertellen, maar de moeder hield zich daar niet aan en de Romeine gingen Dominicus vereren als een heilige. Wanneer Dominicus over straat liep, sneed het volk stukken van zijn habijt om als relikwie te bewaren waardoor hij het uiterlijk kreeg van een zwerver.
Sant'Anastasia
Dominicus bracht een bezoek aan enkele vrouwelijke inclusen die zich achter deze kleine basiliek vrijwillig hadden laten 'insluiten' om een leven van gebed en boetedoening te leiden. Van een van hen genas hij de arm waarvan een wond het vlees had weggeteerd en het bot was te zien.
Klooster Santa Maria in Tempulo
Dominicus bezocht dit klooster om de slotzusters die er een verslapt kloosterleven op na hielden aan te manen tot een strenger leven. De abdij was in het bezit van een wonderbaarlijke Byzantijnse icoon van de Madonna. Deze icoon was ooit ontvreemd, maar uit eigen beweging naar de abdij teruggekeerd en werd daarom door geheel Rome vereerd. Toen Dominicus de zusters na een hoop gedoe liet verhuizen naar de San Sisto, moest de icoon natuurlijk mee. Op plechtige wijze bracht Dominicus op een nacht de icoon op zijn schouders in processie naar de San Sisto waarbij allen blootsvoets liepen met fakkels in de hand.
Tegenwoordig is het voormalige klooster een geliefde trouwlocatie.
San Sisto (Vecchio) In deze kleine basiliek preekte Dominicus vaak en verrichtte hij veel wonderen, waaronder de dodenopwekking van een neef van een kardinaal. In de refter at hij met zijn medebroeders en toen er eens geen eten was, verschenen er twee engelen die brood en wijn brachten.
Een directe voortzetting van deze communiteit verblijft nu in het klooster bij de kerk Madonna del Rosario, alwaar ook de hierboven genoemde Byzantijnse icoon en een door Dominicus meegenomen traliehek uit de San Sisto wordt bewaard.
Santa Sabina In de priorij bevindt zich de cel van Dominicus die nu een voor toeristen niet toegankelijke kapel is. Hier had hij een visioen van Maria. In de kloostertuin bevindt zich een nog steeds bloeiend sinaasappelboompje waarvan de mondelinge traditie wil dat dit is meegenomen uit Spanje en hier door Dominicus zelf is geplant.
Santa Maria sopra Minerva
In deze kerk bevindt zich rechts van het hoofdaltaar het graf van Fra Angelico, een dominicaan die zijn sporen heeft verdiend in de kunstgeschiedenis.
Een andere bekende schilderende dominicaan, Fra Bartolomeo ligt overigens begraven in het San Marcoklooster in Florence.
San Clemente In 1677 kwamen in Rome Ierse dominicanen aan die in ballingschap waren gegaan vanwege de vervolgingen als gevolg van de reformatie. Zij werden opgevangen in deze kerk en in de San Sisto.