WILLIBRORDUS
Bronheilige
Heilige putDe naam van bronheiligen is verbonden met een heilige bron of put.Heilige bronnen waren een belangrijke bestemming voor pelgrims, omdat aan water dat door een heilige was gezegend grote geneeskrachtige werking werd toegekend. Tot de Nederlandse bronheiligen behoren Servatius van Maastricht en de heilige van deze pagina. Andere heiligen die op een of andere wijze met een bron worden verbonden zijn Paulus, Bonifatius en Livinus. In Heiloo bevinden zich maar liefst drie heilige putten: naast de Adalbertusput en de Roriks- Runxput wordt een derde put in verband gebracht met Willibrordus. Deze heilige, over wie weinig betrouwbare historische gegevens bekend zijn, wordt met nog vele andere heilige bronnen in verband gebracht. Rond 720 zou volgens de legende Willibrordus samen met zijn elf gezellen in de nederzetting van Heiloo aangekomen zijn. Hij wilde hier zijn dorst lessen en groef een kuil of greppel die vol stroomde met water nadat Willibrordus gebeden had tot God. Een ander verhaal spreekt over zijn staf die hij op de grond sloeg waardoor er een bron ontsprong op die plek. Hij zou vervolgens naast deze bron het eerste parochiekerkje gesticht hebben van het dorp. |
||
EchternachVanuit de door hem gestichte kloosters te Utrecht, Susteren en Echternach wijdde Willibrordus zich reizend en trekkend met wisselend succes aan de kerstening van de Friezen.Zijn methode daarbij was de kant van de machtigste vorst in de Lage Landen te kiezen — in zijn geval die van de Frankische, christelijke hofmeiers Pepijn II en Karel Martel, die hem daarvoor met schenkingen beloonden — om zo het volk te winnen. De naam Clemens, die hij bij zijn wijding kreeg aangemeten, heeft hij niet gebruikt. Winfried, die wél beter bekend werd onder zijn kloosternaam, namelijk Bonifatius, was een jaar of twee zijn medewerker. Willibrordus stierf in 739 in zijn favoriete abdij te Echternach en werd er begraven. Veel hem geschonken goederen had hij vermaakt aan deze abdij, onder meer kerken aan de kust van Holland. Toen hij 70 jaar was heeft hij in zijn kalender eigenhandig de belangrijkste data van zijn leven genoteerd. Dat Willibrordus de grondlegger geweest zou zijn van het christendom in de Nederlanden is historisch onjuist en gaat hoogstens op voor een klein, noordwestelijk deel daarvan. Anderen, zoals bijvoorbeeld Servatius, gingen hem elders voor. Te Echternach wordt hij nog jaarlijks op derde Pinksterdag gevierd met de tripudium, een folkloristische springprocessie van anderhalve kilometer, waarbij duizenden pelgrims zich - drie stappen vooruit en twee achteruit - in ongeveer twee uur langzaam voortbewegen naar de Willibrordusbasiliek, onderwijl Psalm 67 zingend. Over de achtergrond van dit gebruik bestaan verschillende theorieën. De attributen van de meestal als bisschop afgebeelde Willibrordus zijn boek, bisschopsstaf, bron of kruik(en) of soms een veldfles (waarmee hij twaalf bedelaars laafde), groot wijnvat (een wonder vulde de wijnvoorraad), een kerkmodel en een kind; soms een maansikkel, herinnerend aan een droom - volgens de legende - van zijn moeder, die bij zijn conceptie meende een hemelse vuurbal in te slikken. Willibrordus is patroon van de Nederlandse kerkprovincie en van vele kerken en heeft zijn kerkelijke feestdag op 7 november. Als bronheilige werd hij tevens patroon van bierhandelaren en caféhouders en vanwege de springprocessie ook van dansers. |
||
Bisschoppen van UtrechtPippijn II gaf Willibrordus de mogelijkheid om in Utrecht het Sint-Maartensklooster en de Sint-Salvatorkerk te bouwen. Willibrordus kan daarom beschouwd worden als de eerste bisschop van Utrecht. Tien van zijn opvolgers zijn ook heiligverklaard en samen hebben zij een feestdag op 8 november. Deze opvolgers hebben ook een eigen feestdag op de heiligencanon gekregen. Historisch is de lijst niet geheel betrouwbaar:
|
||
Acht gebrandschilderde ramen van Hanssen 1 - Droom van Willibrordus' moederZij had in haar slaap een merkwaardig droomgezicht. Zij meende aan de hemel een nieuwe maan te zien rijzen, die geleidelijk al maar voller werd. Op het moment dat het een compleet volle maan was, viel deze uit de hemel zomaar in haar mond. Inwendig werd zij er helemaal door verlicht, en een prachtig schijnsel scheen uit haar buik te komen. De volgende dag ging zij met haar droom onmiddellijk naar de vrome, oude priester van het kerkje bij haar in de buurt. Deze vroeg, of zij vannacht gemeenschap had gehad met haar man. Met enige schroom bevestigde zij dat. Daarop antwoordde de oude wijze priester: 'De maan die u hebt gezien in uw droom, stelt het kind voor dat u vannacht hebt ontvangen. Het zal het licht der waarheid laten stralen in de duisternis van het heidendom. De hele wereld zal profiteren van het licht dat hij zal komen brengen in naam van God onze Heer.' Nadat haar dagen vervuld waren, schonk zij inderdaad het leven aan een zoon, juist zoals de oude priester negen maanden tevoren had voorspeld. 2 - Onderwijs aan WillibrordusHet kind werd gedoopt en ontving de naam Willibrordus. Toen hij de moederborst niet meer nodig had, werd hij toevertrouwd aan aan het Engelse klooster Ripon om door vrome mannen in de Heilige Schriften onderwezen te worden. Rechts geknield zien we de kleine Willibrordus, begeleid door zijn vader en moeder. Blijkbaar gaat Hanssen ervan uit dat zij nog leefde. Op dat moment was Wilfridus van York (634-709; feestdagen kerkelijke kalender 24 april en zijn translatie op 12 oktober) daar abt. We zien hem in het midden. Links de monniken van Ripon. 3 - Eerste mis van Willibrordus 4 - Willibrordus komt in Katwijk aan landToen Willibrordus 33 jaar was geworden, nam hij het besluit om op die akkers te gaan werken waarvan hij al die tijd gehoord had dat ze wit stonden van de oogst, maar dat er bijna geen arbeiders voor waren. Sommigen zeggen dat hij met elf broeders de oversteek naar het vasteland waagde; anderen vermelden, dat het er twaalf waren. Door de gunstige wind die God liet waaien, zouden ze geland zijn in de buurt van Katwijk. Willibrordus kust de grond. Om hem heen de gezellen die behalve normale bagage ook heilige boeken en reliekkistjes dragen. 5 - Dood van WillibrordusWillibrordus stierf op hoge leeftijd in het klooster te Echternach. Volgens zijn hagiografen was hij tijdens zijn actief leven een krachtige gestalte geweest, flink van lichaamsbouw, deftig van uiterlijk en in zijn manieren, blij van hart, wijs van gemoed, vrolijk in zijn woorden, bedachtzaam van aard, ijverig in zijn dienst aan God en geliefd bij God en alle mensen. Na zijn dood werd zijn ziel door de engelen naar de eeuwige glorie gedragen waar men zich verheugt in de zalige aanschouwing van Christus. We zien het sterfbed van Willibrordus: voorover, volgens Hanssen. 6 - Begrafenis van Willibrordus 7 - Verering van Willibrordus 8 - De springprocessie in Echternach |
||
|
Théodore-Gérard Hanssen (1885-1957)
Scènes uit het leven van Willibrordus (1953) Gebrandschilderd glas Echternach - Willibrordusbasiliek |