CATERINA VAN SIENA
|
||
BruidsmystiekCaterina van Siena werd in 1347 in deze stad geboren. Zij was de jongste van de 25 kinderen van een textielverver, Jacopo Benincasa, en diens vrouw Lapa Piagenti. In het sterk op het openbare leven gerichte en politiek geengageerde gezin viel het meisje van jongsaf op door haar levenshouding. Zij was uitermate vroom, mooi, eigenzinnig en vastberaden en zij ontving visioenen. Ze zag bijvoorbeeld engelbewaarders even duidelijk als de mensen die door hen werden beschermd. Zij bezocht elke dag de mis in de San Domenico, haar lievelingskerk. Op een avond ziet Caterina boven deze kerk een verschijning van Christus omringd door vier heiligen onder wie Dominicus. Ze droomde ervan zich als man te verkleden en dominicaan te worden en meer dan eens rende ze naar buiten om de grond te kussen waar dominicanen hadden gelopen. Pogingen van haar moeder om haar uit te huwelijken wees zij af, gegrepen als zij was door het ideaal van de vroegchristelijke asceten: de 'bruidsmystiek', een exclusieve, spirituele en visionaire relatie tot Christus. Om te voorkomen dat nog meer huwelijkskandidaten op de proppen kwamen, scheerde zij haar lange blonde haarlokken af. Moeder Lapa ontsloeg daarop haar dienstmeid en liet Caterina dit werk doen. Een pokkeninfectie ruïneerde haar uiterlijk.Het mystieke huwelijk heeft zij gemeen met vele heilige maagden uit de begintijd van het christendom, onder wie Catharina van Alexandrië. Het is niet verwonderlijk dat onder de vele heiligen die zijn verschenen aan Caterina ook een verschijning van Catharina van Alexandrië heeft plaatsgevonden om haar met Christus te verloven. De verlovingsring - door Christus zelf om haar vinger gestoken - bleef steeds aan haar vinger, maar was alleen door haar zelf te zien. Ze wil totaal verenigd met de gekruisigde Christus en bezocht dagelijks de mis. De priester weigerde haar de communie, omdat in die tijd deze alleen bij bijzondere gelegenheden werd gegeven. Maar Christus zelf reikte de hostie daarom zelf aan haar uit. |
||
Derde orde / TertiarisToen Caterina 16 jaar was sloot zij zich aan bij de derde orde van Dominicus, de mantellate, zo genoemd naar de zwarte mantels die zij over een wit onderkleed droegen.Kloosterordes kunnen verdeeld zijn in verschillende (sub)ordes:
|
||
Concurrerende stigmata
Caterina schreef ruim 360 bewaard gebleven brieven die soms aan drie secretaressen tegelijk waren gedicteerd, geschreven in vaak zeer felle taal, alsmede zes verhandelingen, waaronder het Libro della divina provvidenza, meestal kortweg Dialogo genoemd. Daarin ontvouwt zij haar Christus-bruidsmystiek, fundament van haar vroomheid en later ook van haar (kerk)politieke activiteiten. Haar werken worden gerekend tot de Italiaanse klassieken.
Na de dood van haar zusje besloot Caterina op aanwijzing van haar Bruidegom rond haar 25ste jaar vrijwel te stoppen met eten, op het nuttigen van de heilige hostie na. Deze anorexia religiosa zorgde voor visioenen. Toen zij eens haar kleed aan een arme had gegeven, kreeg zij een hemels kleed daarvoor van haar hemelse Bruidegom terug, waarna ze het nooit meer koud had. Van hem ontving zij de ring als teken van intiemste vereniging. Christus ruilde met haar zijn hart en — toen hij haar voor de keuze stelde tussen een gouden kroon of een kroon van doornen — koos zij, om aan hem gelijkvormig te zijn, de laatste. Van hem ontving zij niet alleen troost en zelfs de communie, maar volgens haar dominicaner biechtvader Raymundus van Capua - opgeschreven in de Legenda Maior - in een kapel te Pisa ook de stigmata, Christus' kruiswonden in haar lichaam: Toen flitsten er vijf bloedrode stralen uit zijn heilige littekens en troffen mij midden in mijn hart en op mijn handen en voeten. En ik schreeuwde het uit: Mijn Heer en mijn God, laat niemand deze wonden aan mij zien, daarom smeek ik U!.Boze tongen beweren dat de dominicanen haar stigmatisatie bedacht hebben om te kunnen concurreren met de franciscanen die met hun Franciscus natuurlijk een zeer beroemde gestigmatiseerde in huis hadden. Het was haar liefde tot Christus, die haar inzet als verzorgster bij het uitbreken van de pest in 1374 mogelijk maakte tot zij er zelf door besmet raakte. Van de 17 vrouwen die als Catharina op de heiligencanon staan wordt ook van Catharina Mattei, Catharina de'Ricci en Catharina Labouré gezegd dat zij de stigmata hadden ontvangen. Het is niet toevallig dat zij alledrie leefden ná Caterina van Siena. Toen een arme haar eens om een kleed vroeg en zij toen haar eigen orde-mantel gaf, waar ze zo trots op was, verscheen Jezus haar 's nachts en gaf haar een mantel, onzichtbaar voor anderen. Caterina voelde daarna nooit meer kou. Een ander wonder was dat zij een vrouw (haar moeder?) die zonder het Heilig Oliesel was overleden op Christus' voorspraak weer tot leven wekte zodat zij alnog het laatste sacrament kon ontvangen. Inzet: Tom Franssen (1931-2012) Catharina da Siena (1956) (Particuliere collectie, gebrandschilderd glas, 62 x 33 cm) |
||
Kerkelijke janboelOnder Bonifatius VIII bereikte de wereldlijke macht van het pausschap zijn hoogtepunt. Hij meende onbeperkt zijn politieke wil op te kunnen leggen aan vorsten, landen en steden. Politieke verwikkelingen in het onveilige Rome dwongen Bonifatius' opvolgers hun zetel in 1309 naar Avignon te verplaatsen, waar zich een nieuw kerkelijk centrum ontwikkelde. Zo'n zeventig jaar bevonden zich daar zeven pausen en vier tegenpausen en hun curie, onder bescherming maar ook in de macht van de Franse koningen. Caterina zette zich in — reizend, schrijvend, bemiddelend — de paus te bewegen naar Rome terug te keren en spoorde door gesprekken en brieven velen ertoe aan in de Kerk de gewenste hervormingen door te voeren. Volgens haar biograaf zou ze tegen Gregorius XI hebben gezegd: 'Ik beken zonder vrees, dat de zonden van het pauselijk hof tot in Siena stinken, waar ik vandaan kom.'Toen Gregorius XI in 1376 inderdaad — ondanks Italiaans verzet en dreigementen een tegenpaus te kiezen — naar Rome terugging, was het wederom aan Caterina te danken dat er op dat moment nog geen schisma uitbrak. Na de dood van Gregorius XI werd op een bizar conclaaf paus Urbanus VI gekozen. Vanwege de door deze paus al te drastisch doorgevoerde hervormingen kozen Romeinse kardinalen nauwelijks een half jaar later toch een tegenpaus. Caterina vertrok naar Rome en beijverde zich om de aanhang van Urbanus onder vorsten, bisschoppen en kardinalen te steunen en te vergroten. Het debacle van het Westers Schisma, dat onder meer resulteerde in twee of soms drie pausen tegelijkertijd, maakte Caterina slechts kort mee. Zij stierf op 29 april 1380 te Rome, 33 jaren oud, een leeftijd die tot nadenken stemt. Het Roomse Martelaarsboek herdenkt haar op 29 april en 30 april. Haar graf bevindt zich onder het hoofdaltaar van de dominicanerkerk Santa Maria sopra Minerva aldaar. Haar hoofd bevond zich echter in haar tot kapel omgebouwde geboortehuis in Siena, danwel in de San Domenicokerk aldaar. In 1998 werd het weer verenigd met de rest van haar lichaam. |
||
EretitelsCaterina werd in 1461 heilig verklaard door de dominicaner paus Pius II, in 1866 uitgeroepen tot tweede patroon van Rome en in 1939, onder de dreiging van de Tweede Wereldoorlog, met Franciscus tot beschermster van heel Italie, en in 1970 verhief men haar tot doctor ecclesiae (kerklerares).Zij werd de patrones van stervenden en wasvrouwen; men riep haar aan bij hoofdpijn en bij de pest. Voor de ontwikkeling van het Italiaans waren haar geschriften van groot belang. Haar attributen zijn doornenkroon, kruis, lelie, boek of vlammend hart, soms een doodshoofd. Zij wordt afgebeeld in het ordegewaad der dominicanessen (wit kleed, zwarte mantel), vaak met de stigmata in handen en voeten. |
||
Rosa de Lima
Een bijna kopie van het leven van Caterina is dat van Isabella de Flores y Olivia (1586-1617) die in Lima (Peru) woonde en nu bekend is als de dominicanes Rosa de Lima. Ongeveer een halve eeuw na haar dood schreef ordegenoot Leonardo Hansen haar hagiografie Vita Sanctae Rosae. Wat hij over haar vertelt, past geheel in het sjabloon van legendarische hagiografieën over vele andere gecanoniseerde maagden. Elementen daarin zouden wij tegenwoordig betitelen als masochisme en automutilatie en dringend zouden wij psychiatrische zorg aanbevolen hebben voor deze maagden.
Op 12 april 1671 werd ze heiligverklaard en bij de erbij horende plechtigheid werd het hier afgebeelde canonisatieportret getoond (zie de algemene informatie bij de heiligen). Het werd geschilderd door Lazzaro Baldi (1623-1703) en hangt tegenwoordig in de aan deze eerste heilige uit Zuid-Amerika gewijde kapel in de dominicanerkerk Santa Maria sopra Minerva in Rome. Let ook op de stereotiepe uitbeeldingen van 'inheemse' gelovigen links (zwart) en rechts (indianenveren). Haar feestdag op de kerkelijke kalender is 23 augustus. |